Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) bin Syeikh Wan Muhammad Amin bin Wan Abdur Rahman al-Fathani. Wan Abdur Rahman al-Fathani kahwin dengan Wan Salamah (kahwin sepupu). Ibu Wan Abdur Rahman bernama Wan Tih adalah adik beradik dengan ayah Wan Salamah namanya Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bin Wan Damit. Ibu Wan Abdur Rauf dan Wan Tih ialah Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Jalur yang sama
Salasilah yang tersebut di atas sangat erat dengan Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) yang pada zamannya menjadi Syeikh Ulama Terengganu. Salasilah beliau selengkapnya ialah Syeikh Wan Abdullah bin Syeikh Wan Muhammad Amin. Syeikh Wan Muhammad Amin kahwin dengan Wan Aminah (ibu Tok Syeikh Duyung) adalah masih dalam lingkungan keluarga yang dekat.

Syeikh Wan Muhammad Amin ayahnya ialah Wan Abdur Rahman. Ibu Wan Abdur Rahman bernama Wan Tih, ibunya bernama Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Salasilah ini bertemu pada jalur yang sama pada catatan salasilah pihak ibu Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) yang tersebut di atas ialah Wan Aminah binti Wan Derahmat bin Wan Derahman bin Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) masih ada jalur kekeluargaan yang dekat dengan Syeikh Nik Mat Kecik atau Syeikh Muhammad Shaghir, yang pada kitab-kitab karangannya dinyatakan namanya Syeikh Muhammad bin Ismail Daudiyi al-Fathani.
Beliau bukan dilahirkan di Patani tetapi di Pulau Duyung Kecil, Terengganu, ketika terjadi penghijrahan besar-besaran keluarga ini dari Patani ke Terengganu akibat pencerobohan atau serangan Siam terhadap Daulah Kerajaan Patani. Silsilah lengkap beliau ialah Syeikh Wan Muhammad bin Wan Ismail bin Wan Ahmad ibunya bernama Wan Aisyah.
Wan Aisyah adalah adik-beradik dengan Wan Salamah (nenek Tok Syeikh Duyung). Ayah kedua-duanya bernama Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bin Wan Damit. Ibu Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bernama Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).

Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) masih ada jalur kekeluargaan yang dekat dengan Syeikh Nik Mat Kecik atau Syeikh Muhammad Shaghir, yang pada kitab-kitab karangannya dinyatakan namanya Syeikh Muhammad bin Ismail Daudiyi al-Fathani.
Beliau bukan dilahirkan di Patani tetapi di Pulau Duyung Kecil, Terengganu, ketika terjadi penghijrahan besar-besaran keluarga ini dari Patani ke Terengganu akibat pencerobohan atau serangan Siam terhadap Daulah Kerajaan Patani. Silsilah lengkap beliau ialah Syeikh Wan Muhammad bin Wan Ismail bin Wan Ahmad ibunya bernama Wan Aisyah.
Wan Aisyah adalah adik-beradik dengan Wan Salamah (nenek Tok Syeikh Duyung). Ayah kedua-duanya bernama Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bin Wan Damit. Ibu Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bernama Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Pertalian Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani / Syeikh Muhammad Shaghir al-Fathani dengan Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani pula, bahawa ibu Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani bernama Wan Zainab binti Syeikh Wan Idris al-Fathani. Adik-beradik dengan Wan Zainab ialah Wan Fathimah, iaitulah ibu pada Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman bin Utsman al-Fathani. Syeikh Wan Idris al-Fathani yang tersebut ialah datuk kepada Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani. Beliau adalah adik-beradik dengan Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Ini bererti Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani adalah cucu saudara Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Mengenai salasilah lengkapnya hingga sampai kepada Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani tidak perlu dibicarakan lagi kerana cukup jelas naik ke atas melalui jalur Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.


ertalian Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani / Syeikh Muhammad Shaghir al-Fathani dengan Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani pula, bahawa ibu Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani bernama Wan Zainab binti Syeikh Wan Idris al-Fathani. Adik-beradik dengan Wan Zainab ialah Wan Fathimah, iaitulah ibu pada Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman bin Utsman al-Fathani. Syeikh Wan Idris al-Fathani yang tersebut ialah datuk kepada Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani. Beliau adalah adik-beradik dengan Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Ini bererti Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani adalah cucu saudara Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Mengenai salasilah lengkapnya hingga sampai kepada Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani tidak perlu dibicarakan lagi kerana cukup jelas naik ke atas melalui jalur Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Adik-beradik Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani yang bernama Syeikh Abdul Qadir bin Abdullah al-Fathani menurunkan ulama-ulama besar ialah Syeikh Wan Muhammad Shalih al-Fathani (anak), Syeikh Wan Ibrahim al-Fathani (cucu), dan Syeikh Wan Syamsuddin al-Fathani (cicit).
Dua orang adik beradik Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani menyebarkan Islam di Aceh ialah Syeikh Wan Abdur Rasyid bin Abdullah al-Fathani dan Syeikhah Hajah Siti Khadijah binti Abdullah al-Fathani.
Kedua-duanya meninggalkan keturunan di Aceh. Ada orang meriwayatkan bahawa Teungku Muhd. Daud Beureueh ulama dan pejuang Aceh yang terkenal adalah keturunan salah seorang dari kedua adik-beradik itu.
Masih belum jelas, tetapi yang pasti beliau diberi nama ‘Daud’ mengambil berkat nama moyang saudaranya Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Janggut merah dan janggut putih


Terlalu ramai ulama yang penting dalam lingkungan keluarga ini, tidak mungkin diriwayatkan seluruhnya dalam ruangan yang sangat terbatas ini, tetapi perlu juga saya sentuh dengan agak ringkas bahawa ada yang digelar dengan ‘Syeikh Janggut Merah’ dan ‘Syeikh Janggut Putih’.
‘Syeikh Janggut Merah’ dan ‘Syeikh Janggut Putih’ mempunyai tujuh adik-beradik tetapi saya riwayatkan di sini dua orang saja.
Yang dimaksudkan dengan ‘Syeikh Janggut Merah’ ialah Syeikh Wan Ismail bin Ahmad al-Fathani dan ‘Syeikh Janggut Putih’ ialah Syeikh Wan Yusuf bin Ahmad al-Fathani.
Syeikh Wan Ismail Janggut Merah ialah ayah Syeikh Nik Mat Kecik. Adik-beradik Syeikh Nik Mat Kecik ada lima orang iaitu Wan Hitam atau Wan Siti, Wan Aisyah, Hajah Wan Maryam dan Syeikh Wan Isa, meninggal dunia di Pulau Bunguran (Natuna), Kepulauan Riau.
Wan Aisyah kahwin dengan Haji Wan Idris, anaknya Wan Daud. Wan Daud kahwin dengan sepupunya Wan Fathimah binti Syeikh Nik Mat Kecik.
Anak keduanya ialah Haji Nik Abdur Rahman al-Makki (Terengganu) dan Haji Nik Ishaq Tingkat, salah satu versi salasilah penyusunan artikel ini susunan beliau juga dirujuk.



Hajah Wan Maryam binti Syeikh Janggut Merah kahwin dengan Wan Abdullah bin Syeikh Yusuf Janggut Putih.
Di antara anaknya yang menjadi ulama ialah Hajah Wan Siti Saudah dan Haji Wan Ismail. Hajah Wan Siti Saudah kahwin dengan Syeikh Wan Ahmad al-Fathani, memperoleh anak Hajah Wan Zainab (ibu saya, Wan Mohd. Shaghir Abdullah, penulis artikel ini).
Hajah Wan Maryam dan anaknya Haji Wan Ismail al-Fathani meninggal dunia di Skudai, Johor. Hajah Wan Siti Saudah pula meninggal dunia di Pulau Penyengat