Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) bin Syeikh Wan Muhammad Amin bin Wan Abdur Rahman al-Fathani. Wan Abdur Rahman al-Fathani kahwin dengan Wan Salamah (kahwin sepupu). Ibu Wan Abdur Rahman bernama Wan Tih adalah adik beradik dengan ayah Wan Salamah namanya Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bin Wan Damit. Ibu Wan Abdur Rauf dan Wan Tih ialah Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Jalur yang sama
Salasilah yang tersebut di atas sangat erat dengan Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) yang pada zamannya menjadi Syeikh Ulama Terengganu. Salasilah beliau selengkapnya ialah Syeikh Wan Abdullah bin Syeikh Wan Muhammad Amin. Syeikh Wan Muhammad Amin kahwin dengan Wan Aminah (ibu Tok Syeikh Duyung) adalah masih dalam lingkungan keluarga yang dekat.

Syeikh Wan Muhammad Amin ayahnya ialah Wan Abdur Rahman. Ibu Wan Abdur Rahman bernama Wan Tih, ibunya bernama Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Salasilah ini bertemu pada jalur yang sama pada catatan salasilah pihak ibu Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) yang tersebut di atas ialah Wan Aminah binti Wan Derahmat bin Wan Derahman bin Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) masih ada jalur kekeluargaan yang dekat dengan Syeikh Nik Mat Kecik atau Syeikh Muhammad Shaghir, yang pada kitab-kitab karangannya dinyatakan namanya Syeikh Muhammad bin Ismail Daudiyi al-Fathani.
Beliau bukan dilahirkan di Patani tetapi di Pulau Duyung Kecil, Terengganu, ketika terjadi penghijrahan besar-besaran keluarga ini dari Patani ke Terengganu akibat pencerobohan atau serangan Siam terhadap Daulah Kerajaan Patani. Silsilah lengkap beliau ialah Syeikh Wan Muhammad bin Wan Ismail bin Wan Ahmad ibunya bernama Wan Aisyah.
Wan Aisyah adalah adik-beradik dengan Wan Salamah (nenek Tok Syeikh Duyung). Ayah kedua-duanya bernama Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bin Wan Damit. Ibu Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bernama Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).

Syeikh Wan Abdullah (Tok Syeikh Duyung) masih ada jalur kekeluargaan yang dekat dengan Syeikh Nik Mat Kecik atau Syeikh Muhammad Shaghir, yang pada kitab-kitab karangannya dinyatakan namanya Syeikh Muhammad bin Ismail Daudiyi al-Fathani.
Beliau bukan dilahirkan di Patani tetapi di Pulau Duyung Kecil, Terengganu, ketika terjadi penghijrahan besar-besaran keluarga ini dari Patani ke Terengganu akibat pencerobohan atau serangan Siam terhadap Daulah Kerajaan Patani. Silsilah lengkap beliau ialah Syeikh Wan Muhammad bin Wan Ismail bin Wan Ahmad ibunya bernama Wan Aisyah.
Wan Aisyah adalah adik-beradik dengan Wan Salamah (nenek Tok Syeikh Duyung). Ayah kedua-duanya bernama Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bin Wan Damit. Ibu Wan Derauk (Wan Abdur Rauf) bernama Wan Ti binti Wan Abu Bakar bin Wan Ismail (Tok Kaya Pendek atau Tok Kaya Pandak).
Pertalian Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani / Syeikh Muhammad Shaghir al-Fathani dengan Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani pula, bahawa ibu Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani bernama Wan Zainab binti Syeikh Wan Idris al-Fathani. Adik-beradik dengan Wan Zainab ialah Wan Fathimah, iaitulah ibu pada Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman bin Utsman al-Fathani. Syeikh Wan Idris al-Fathani yang tersebut ialah datuk kepada Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani. Beliau adalah adik-beradik dengan Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Ini bererti Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani adalah cucu saudara Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Mengenai salasilah lengkapnya hingga sampai kepada Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani tidak perlu dibicarakan lagi kerana cukup jelas naik ke atas melalui jalur Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.


ertalian Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani / Syeikh Muhammad Shaghir al-Fathani dengan Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani pula, bahawa ibu Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani bernama Wan Zainab binti Syeikh Wan Idris al-Fathani. Adik-beradik dengan Wan Zainab ialah Wan Fathimah, iaitulah ibu pada Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman bin Utsman al-Fathani. Syeikh Wan Idris al-Fathani yang tersebut ialah datuk kepada Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani. Beliau adalah adik-beradik dengan Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Ini bererti Syeikh Nik Mat Kecik al-Fathani dan Syeikh Abdul Qadir bin Abdur Rahman al-Fathani adalah cucu saudara Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Mengenai salasilah lengkapnya hingga sampai kepada Syeikh Wan Senik al-Karisiqi al-Fathani tidak perlu dibicarakan lagi kerana cukup jelas naik ke atas melalui jalur Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Adik-beradik Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani yang bernama Syeikh Abdul Qadir bin Abdullah al-Fathani menurunkan ulama-ulama besar ialah Syeikh Wan Muhammad Shalih al-Fathani (anak), Syeikh Wan Ibrahim al-Fathani (cucu), dan Syeikh Wan Syamsuddin al-Fathani (cicit).
Dua orang adik beradik Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani menyebarkan Islam di Aceh ialah Syeikh Wan Abdur Rasyid bin Abdullah al-Fathani dan Syeikhah Hajah Siti Khadijah binti Abdullah al-Fathani.
Kedua-duanya meninggalkan keturunan di Aceh. Ada orang meriwayatkan bahawa Teungku Muhd. Daud Beureueh ulama dan pejuang Aceh yang terkenal adalah keturunan salah seorang dari kedua adik-beradik itu.
Masih belum jelas, tetapi yang pasti beliau diberi nama ‘Daud’ mengambil berkat nama moyang saudaranya Syeikh Daud bin Abdullah al-Fathani.
Janggut merah dan janggut putih


Terlalu ramai ulama yang penting dalam lingkungan keluarga ini, tidak mungkin diriwayatkan seluruhnya dalam ruangan yang sangat terbatas ini, tetapi perlu juga saya sentuh dengan agak ringkas bahawa ada yang digelar dengan ‘Syeikh Janggut Merah’ dan ‘Syeikh Janggut Putih’.
‘Syeikh Janggut Merah’ dan ‘Syeikh Janggut Putih’ mempunyai tujuh adik-beradik tetapi saya riwayatkan di sini dua orang saja.
Yang dimaksudkan dengan ‘Syeikh Janggut Merah’ ialah Syeikh Wan Ismail bin Ahmad al-Fathani dan ‘Syeikh Janggut Putih’ ialah Syeikh Wan Yusuf bin Ahmad al-Fathani.
Syeikh Wan Ismail Janggut Merah ialah ayah Syeikh Nik Mat Kecik. Adik-beradik Syeikh Nik Mat Kecik ada lima orang iaitu Wan Hitam atau Wan Siti, Wan Aisyah, Hajah Wan Maryam dan Syeikh Wan Isa, meninggal dunia di Pulau Bunguran (Natuna), Kepulauan Riau.
Wan Aisyah kahwin dengan Haji Wan Idris, anaknya Wan Daud. Wan Daud kahwin dengan sepupunya Wan Fathimah binti Syeikh Nik Mat Kecik.
Anak keduanya ialah Haji Nik Abdur Rahman al-Makki (Terengganu) dan Haji Nik Ishaq Tingkat, salah satu versi salasilah penyusunan artikel ini susunan beliau juga dirujuk.



Hajah Wan Maryam binti Syeikh Janggut Merah kahwin dengan Wan Abdullah bin Syeikh Yusuf Janggut Putih.
Di antara anaknya yang menjadi ulama ialah Hajah Wan Siti Saudah dan Haji Wan Ismail. Hajah Wan Siti Saudah kahwin dengan Syeikh Wan Ahmad al-Fathani, memperoleh anak Hajah Wan Zainab (ibu saya, Wan Mohd. Shaghir Abdullah, penulis artikel ini).
Hajah Wan Maryam dan anaknya Haji Wan Ismail al-Fathani meninggal dunia di Skudai, Johor. Hajah Wan Siti Saudah pula meninggal dunia di Pulau Penyengat 

Berdasar sejarah serta kajian dari Kelantan dan Patani, Wan Demali adalah putera kepada Sayyid Ali Nurul Alam bin Sayyid Hussein Jamadil Kubro. Ini bermakna, Wan Demali adalah cucu kepada Sayyid Hussein Jamadil Kubro. Wan Demali juga disebut sebagai Wan Demali Alimuddin mempunyai 7 orang lagi adik beradik. Mereka ialah:

1)      Wan Abdullah (Sultan Wan Abdullah Umdatuddin / Wan Bo Teri Teri – Raja Champa 1471 – 1478).

2)      Wan Hussein (Syeikh Wan Hussein as-Senawi – Pendakwah Islam Nusantara yang membina Masjid Teluk Manok)

3)      Wan Jamal

4)      Wan Biru (Puteri)

5)      Wan Hassan

6)      Wan Senik

7)      Wan Muhammad Shalleh (Syeikh Wan Muhammad Shallih al-Laqihi)

Menurut sejarah Kelantan dan Patani lagi, setelah Siam Ayyuthia berjaya dihalau keluar dari Chermin-Langkasuka pada tahun 1467, putera-putera Sayyid Ali Nurul Alam telah membahagikan tugasan berdakwah ke Nusantara. Umpamanya, Wan Abdullah telah ditugaskan berdakwah di Jawa dan seterusnya ke Champa sebagai Panglima Perang Raja Champa. Wan Hussein dan Wan Demali telah dihantar ke Madura. Wan Hussein kemudiannya kembali ke Patani dan membuka pusat dakwahnya di sana. Wan Demali pula menuju ke Bentan di Sumatera.  Adik-beradiknya yang lain pula ada yang ke Bangkok, Kelantan serta Patani.

Di Bentan, Wan Demali telah dilantik sebagai Pateh Kermawijaya oleh pemerintah Majapahit diatas jasa-jasanya serta kebolehan beliau dalam dakwah dan pertahanan negara. Sesuai dengan kebolehan beliau sebagai Panglima Perang, maka Wan Demali digelarkan sebagai Laksaman Bentan.

Bagi merungkaikan siapakah Laksamana Bentan yang membunuh Sultan Mahmud, perhatikan tahun kejadian yang berlakunya peristiwa tersebut. Wan Demali adalah putera Sayyid Ali Nurul Alam (1360 – 1470) yang dilahirkan sekitar menghampiri tahun 1400 dan meninggal dunia dalam tahun menghampiri 1500. Pembunuhan Sultan Mahmud oleh Laksamana Bentan pula berlaku pada tahun 1699.

Jika diperhatikan jarak masa zaman Wan Demali dan pembunuhan

Pateh Aria Gajah Mada adalah nama gelaran kepada Sayyid Ali Nurul Alam bin Maulana Sayyid Husin Jamadil Kubra Al Azmatkhan Husaini.Beliau lahir di Kerajaan Campa pada tahun 1360 M.Bonda beliau ialah Puteri Selindung Bulan atau Puteri Sahirah binti Sultan Baki Syah.Dan ini bermakna beliau adalah anak saudara kepada Raden Perlangu atau Raja Kemas Jiwa atau Prabu Bhre Parameswara atau Sultan Iskandar Syah atau Betara Majapahit Barat.Dari Sayyid Ali Nurul Alam banyak melahirkan Keturuanan Raja Raja dan Sultan Nusantara.Seperti Sultan Kelantan,Sultan Ceribon,Sultan Pagar Ruyung dan Sultan Ternate juga Sultan Demak.Anak beliau ramai dan saya hanya ketahui seramai 8 orang sahaja iaitu

 1.Wan Abdullah/Wan Bo Teri Teri/Sultan Hud.

 2.Wan Husin Senawi.

 3.Wan Demali/Laksamana Bentan.

 4.Wan Jamal.

 5.Wan Biru/Puteri Cempaka Biru.

 6.Wan Hasan

 7.Wan Senik

 8.Wan Muhamad Sallih Al Lagihi

 Seperti Bapa nya Maulana Sayyid Husin Jamadil Kubra, beliau sentiasa bergerak untuk berdakwah.Dan sambil itu beliau juga seorang Panglima Perang.Beliau ialah Panglima Perang Kerajaan Campa.Dari Panglima Perang beliau di lantik menjadi Perdana Menteri di zaman Bapa Saudara nya memerintah ,iaitu Sultan Iskandar Syah.Sejarah hidup beliau memang penoh dengan misi dakwah dan Perang.Kerajaan yang selalu menggangu Kerajaan Campa ialah Kerajaan Ayuthia, yang di pimpin olih Raja Beromaraja 2.Beliau dan keluarga nya pernah lari ke Pasai, Terangganu dan Pahang.

elalui peperangan demi peperangan, keluarga Sayyid Ali Nurul Alam bersepah lari.Mereka lari ke Terangganu,Pasai,Johor ,Muar dan Melaka.Kerajaan Empayar Cermin Jeddah hancor pada serangan Tentera Ayuthia pada tahun 1465 M.Pada tahun 1467 M, Atas bantuan Negara sahabat seperti Melaka dan Pasai, Mereka menyerang Tentera Ayuthia.Serangan yang di ketui olih Sayyid Ali Nurul Alam dan di bantu olih Laksamana Hang Tuah,Tun Mutahir dan juga Laksamana Bentan Wan Demali.Tentera Gabungan Melayu ini berjaya menghancurkan Tentera Ayuthia, malang nya Sultan Iskandar Syah mangkat.Atas nasihat Sultan Mahmud Syah, Kerajaan Patani Kelantan dan Campa melantik  Sayyid Ali Nurul Alam menjadi Sultan Kerajaan Patani Besar.Beliau bergelar Sultan Qumbul.

 Pada tahun 1470 M, Sultan Qunmbul atau Sayyid Ali Nurul Alam atau Pateh Aria Gajah Mada kembali ke rahmatullah.Beliau di makam kan di Kampong Garak Rawian, Binjal Limo,Patani....Seorang cucu ccicit nya iaitu Al Marhum Ustaz Wan Mohd Saghir Abdullah mencari dan menkaji Makam Sayyid Ali Nurul Alam selama 24 tahun, dan baru bertemu di Kampong seperti di atas.

 KESIMPULAN NYA.

Para Habaib dan Sayyid dahulu sangat SUKAR dalam menyampaikan dakwah.Ada yang Terkorban SYAHID,ada yang lari bertempiaran untuk menyelamat kan cucu cicit mereka.Membuang Nama Bangsawan mereka, menyamar diri sebagai orang kampong kerana di kejar olih Musoh Islam.Mereka ini adalah dari Gelombang Pertama dan Kedua, Ahli Bait yang datang ke Nusantara.Jika kita baca Sejarah Perjuangan Mereka, kita akan mengalirkan Airmata !!!!.Mereka menyambut SERUAN DATUK MEREKA...RASULULLAH SAW...Walaupun mereka MEMBAYAR PADA HARGA YANG MAHAL !!!!

bangau oh bangau

Ssebagaimana yang telah kami sebutkan bahawa boleh di katakana sebahagian besar atau hampir keseluruhan mereka yang berhijrah dari  patani ke Terengganu selepas tewas perang Patani Sakothain 1840 adalahadalah dari keluarga  faqih Ali Al Malibari, dari keturunan Maulana Hussein Jamadul kubra, salah seorang dari mubaligh Islam yang awal dating ke nusantara, maka sebahagian generasi yang pertama ini mempunyai cita-cita untuk kembali mengambil Patani dari tangan budha, itulah sebabnya mereka meneruskan kehidupan di Terengganu di tepi-tepi air samada di pantai ataupun sungai. Tetapi setelah lama menunggu semboyan jihad tidak berbunyi apatah lagi setelah Terengganu sendiri terancam oleh kedatangan british. Maka zaman-zaman yang seterusnya, mereka masuk ke kawasan bukit, akibat dari kehidupan tepian pantai sendiri amat susah dan memperolehi rezeki yang sangat terbatas, keizinzn sultan untuk mereka membuka tanah baru menyebabkan mereka mula mengusahakan untuk menukarkan tanah-tanah paya menjadi sawah.

Kerja yang berat dan besar untuk menukarkan paya kepada sawah ini di lakukan sekali lagi melaui hubungan mereka silatur rahim. Hubungan silaturrahim ini sekali lagi tercantum bilamana mereka yang asalnya dari satu keluarga bermalam berhari-hari untuk menyiapkan satu satu kawasan secara berganti-gantian dari satu kawasan ke satu kawasan yang lain pula.

Setelah mereka Berjaya menghasilkan padi, yang banyak hasil perolehan dari sawah padi yang luas, hubungan mereka dengan patani menjadi semakin jauh akibat kehidupan sehari-harian mereka yang semakin terisi. Meskipun masih ada sebahagian dari mereka terus menghubungkan silaturrahim dengan keluarga di patani yang tidak di buru oleh kerajaan sakothai dalam bentuk perniagaan tembaga dan lain-lain ukiran dan sebagainya lagi,  tetapi generasi yang baru membesar dalam keadaan yang lebih leka. Hubungan dengan mekah juga sudah mula renggang melainkan oleh beberapa keluarga sahaja, ikatan mereka dengan keilmuan islam semakin longgor apatah lagi setelah mereka terpaksa memilih untuk meminggirkan istana kerana istana telah di pengaruhi oleh penasihat British.

 Melihatkan generasi yang baru ini mula leka dengan hiburan dan tidak lagi menumpukan kepada pokok utama kehidupan, mereka mula mikirkan jalan-jalan nasihat yang lembut  untum anak cucu mereka.

Di zaman inilah munculnya lagu oh bangau oh bangau kenapa engkau kurus. Sebenarnya tidak ada bangau yang kurus. Yang kurus itu ialah anak-anak yang baru muncul dengan penuh kesenangan.

Anak-anak ini begitu banyak berdalih menyalahkan orang itu dan orang ini, tidak menyalahkan diri sendiri . akhir cerita ialah menyalahkan ular. Mengalahkan ular kerana sifatnya makan katak seolah-olah menyalahkan penciptakan  yang sebenar salah itu ialah mereka sendiri. Mereka malas memotong rumput sehingga kehidupan mereka di kelilingi oleh bahaya yang di gambarkan dalam bentuk ular yang berada di sekeliling rumah mereka yang telah tinggi rumput dan lalang akibat malas menebas.

Di hari ini kita masih mendengar lagu oh bangau oh bangau tetapi kita tidak mengetahui cerita sebenarnya akibat telah terkambus oleh masa yang menjadikan kita lupa

 

Bersambung inshalah